«Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου, μία συμπαραγωγή του Associazione Culturale Dide di Michele Dio & Fahrenheit 451 Teatro από την Ιταλία, σε σκηνοθεσία Daniele Salvo
Μετά την περσινή του αναβολή λόγω της πανδημίας, το Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος επανήλθε φέτος και μας παρουσίασε πέντε ενδιαφέρουσες παραγωγές από την Κύπρο, την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Ιταλία. Με δύο κωμωδίες του Αριστοφάνη από την Ελλάδα και τρεις τραγωδίες το Φεστιβάλ κατάφερε ακολουθώντας τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα λόγω κορονοϊού να ολοκληρώσει με επιτυχία άλλη μία διοργάνωση.
Το φετινό φεστιβάλ έριξε αυλαία στο Αρχαίο Θέατρο Κουρίου με την παράσταση «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου, μία συμπαραγωγή του Associazione Culturale Dide di Michele Dio & Fahrenheit 451 Teatro από την Ιταλία, σε σκηνοθεσία του πολυβραβευμένου Ιταλού σκηνοθέτη Daniele Salvo. Οι θεατές της Λευκωσίας είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε τον λόγο του Αισχύλου στο Σκαλί Αγλαντζιάς που αποτελεί την έδρα του φεστιβάλ στην πρωτεύουσα τα τελευταία χρόνια.
Αν και η τραγωδία «Προμηθέας Δεσμώτης» ερμηνεύεται από φιλολόγους, μελετητές και ερευνητές των αρχαίων τραγωδών-ιδιαίτερα του Αισχύλου-παράγοντας τόνους βιβλιογραφίας που ασχολείται τόσο με την ανάλυση του έργου όσο με την χρονολόγηση και την πατρότητα της τραγωδίας. Εντούτοις, όμως, κυριαρχεί η ερμηνεία ότι το έργο ανήκει στον Αισχύλο και αποτελεί το πρώτο μέρος τριλογίας, που συναποτελείται από τα έργα «Προμηθεύς Λυόμενος» και «Προμηθεύς Πυρφόρος».
Αφήνοντας πίσω την τόσο ενδιαφέρουσα φιλολογική έρευνα για τους ερευνητές, στεκόμαι στην τελευταία θεατρική παραγωγή που φιλοξένησε φέτος το Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου. Ο σκηνοθέτης της παράστασης ξεκαθαρίζει από την αρχή τις προθέσεις του εστιάζοντας και δίνοντας πρώτο ρόλο στον λόγο του Αισχύλου, στις ερμηνείες των ηθοποιών και στην κινησιολογία επί σκηνής σε συνάρτηση με τον ήχο και τον επιτυχημένο φωτισμό. Μία μαύρη, πελώρια, μαύρη φυλακή, σε σχήμα κλουβιού κυριαρχεί στη μέση της ορχήστρας η οποία παρουσιάζεται ως η κορυφή του Καυκάσου, ο τόπος και ο χώρος όπου ο Δίας ζήτησε από το Κράτος και την Βία να αλυσοδέσουν τιμωρώντας έτσι τον Τιτάνα Προμηθέα για την πράξη του, να παραδώσει στους κοινούς θνητούς την φωτιά.
Χωρίς φτιασιδώματα και πειραματισμούς, ο σκηνοθέτης αφήνεται στον λόγο του Αισχύλου και μας παρουσιάζει μία καθαρή εικόνα της αισχύλειας τραγωδίας, σε μία καλοκουρδισμένη παράσταση με έμφαση στην συνύπαρξη των θεών επί σκηνής και των συνομιλιών τους με τον Προμηθέα. Το σύμβολο του επαναστάτη κατά της τυραννικής εξουσίας, ο Τιτάνας που πρόσφερε ανιδιοτελώς στους ανθρώπους καθοδηγώντας τους στην κατάκτηση των τεχνών μέσω της φωτιάς αντιμετώπιζει με αυταπάρνηση την οργή του Δία και των Θεών αμετανότητος για την πράξη του προς τους ανθρώπους.
Ο Alessandro Albertin, ο ηθοποιός που ενσάρκωσε τον Προμηθέα, δικαίως έκλεψε τις εντυπώσεις με την μοναδική ερμηνεία του κερδίζοντας στο τέλος της παράστασης το δυνατό χειροκτότημα αλλά και τον σεβασμό του κοινού που σηκώθηκε από τις θέσεις του για να τον αποθεώσει. Ένας ηθοποιός με περίσσια θεατρικότητα, με απέραντη δυναμική ψυχική αλλά και σωματική, που ακούραστα ισορροπούσε στο πανύψηλο κλουβί, χωρίς να ξεπεράσει σε κανένα σημείο την λεπτή εκείνη γραμμή που οδηγεί τον ηθοποιό σε υπερβάλλοντα ερμηνευτικό ζήλο. Ο Albertin έδωσε μία βαθιά και τεκμηριωμένη ερμηνεία, παρουσιάζοντας έναν ισχυρό και αμετανότητο Προμηθέα με πάθος, αυταπάρνηση, χωρίς υπερβολή, με υπέροχες δραματουργικές στιγμές. Το βλέμμα, η κίνηση του σώματος και των χεριών, η τοποθέτηση των ποδιών του στα σίδερα του κλουβιού-φυλακής, η βροντερή φωνή του, που έσπαγε σε κάποια δευτερόλεπτα, για να επανέλθει ξανά πιστός και αμετανόητος για την πράξη προσφοράς του προς τον άνθρωπο.
Ο Προμηθέας, πλαισιώνεται από τον καλοκουρδισμένο Χορό των Ωκεανίδων που φτάνουν στην ορχήστρα δημιουργώντας ήχους της θάλασσας με το στόμα τους, έχοντας την αφέλεια και την αθωότητα της άγνοιας της τραγωδίας του Τιτάνα. Ο Χορός υποφέρει μαζί με τον Προμηθέα. «Μόνο η πέτρα και το σίδερο μπορούν να μείνουν από το μαρτύριό σου. Μακάρι να μην σε έβλεπα ποτέ μου!» Οι Ωκεανίδες πονούν γιατί ο Προμηθέας έδωσε τόσα πράγματα στους ανθρώπους και τώρα «η συντριβή του, θα τις συντρίψει». Αναρωτιούνται βέβαια που είναι τώρα ο άνθρωπος που τόσο πολύ τον έχει βοηθήσει. Οι επτά ηθοποιοί σε εξαιρετική συμμετρία κουβαλώντας μαζί τους την κίνηση της θάλασσας λειτουργούν ως βάλσαμο στον πόνο του Προμηθέα. Η παρουσία του Ήφαιστου, του Ωκεανού αλλά και του Ερμή λειτουργούν ως μέρη της τεχνικής που χρησιμοποιεί ο Αισχύλος, της κλιμάκωσης της έντασης αλλά και της σχηματοποίησης της προσωπικότητας του Προμηθέα, ενός Τιτάνα που εναντιώνεται στην εξουσία του Δία.
Η εμφάνιση της «ομοιοπαθούς» Ιούς, κόρης του βασιλιά του Άργους Ίναχου, που την πόθησε ο Δίας κορυφώνει το μένος. Ο Δίας δεν σταμάτησε να την πολιορκεί μέχρι να πετύχει το σκοπό του, χρησιμοποιώντας τα πιο απίθανα μέσα. Της έστελνε ερωτικά όνειρα και κατέληξε να απειλήσει τον πατέρα της ότι θα έσβηνε τη γενιά του αν δεν την έδιωχνε από το σπίτι του. Η Ιώ γίνεται τότε θύμα της Ήρας και μεταμορφωμένη σε αγελάδα, περιπλανιέται ασταμάτητα κυνηγημένη απ᾽ τον οίστρο (τη μύγα) που έστειλε η Ήρα. Ο Δίας παρουσιάζεται σαν κάποιος ο οποίος, προκειμένου να ικανοποιήσει μια παροδική επιθυμία, πατάει επί πτωμάτων, καταστρέφει οικογένειες, ρημάζει ανθρώπους. Κατά συνέπεια ο Προμηθέας κάνει ένα περιφρονητικό σχόλιο για τη στάση αυτή του άδικου και εκμεταλλευτή θεού, κάνοντας τις Ωκεανίδες να ταυτιστούν μαζί με την Ιώ και μαζί του. Καθώς εξιστορεί τα δεινά της ενδυναμώνεται η ευαισθησία και η συμπάθεια των Ωκεανιδών, ώστε να ταχθούν με το μέρος του επαναστατημένου Προμηθέα δίνοντας αξία στον αγώνα αυτού που μάχεται για το καλό του ανθρώπου και τη θέλησή του να σκέφτεται και να πράττει ελεύθερα. Η εξαιρετική Melania Giglio που υποδύεται την Ιώ, παίζει σπαραχτικά τον ρόλο της Ιούς και πράγματι συνεπαίρνει με τον πόνο της.
Η παράσταση του Daniele Salvo ακολουθεί πιστά το κείμενο του Αισχύλου και σέβεται απόλυτα το δραματουργικό πλαίσιο της τραγωδία αποφεύγοντας νεωτερισμούς και προσθαφαιρέσεις στο σώμα του έργου. Ο σκηνοθέτης ακολουθεί πιστά τον Αισχύλο ο οποίος χάραξε μία συγκεκριμένη οδό την οποία μας απέδειξε μέσα από την σκηνοθετική του γραμμή πως οφείλει να ακολουθήσει δημιουργώντας μαζί του έναν διάλογο ο οποίος δεν επικαλύπτει απαράδεκτες σκηνοθετικές ιδέες και ήδη παρωχημένες, όπως ανέφερε και ο ίδιος ο σκηνοθέτης σε συνέντευξή του στην Καθημερινή και στον δημοσιογράφο Απόστολο Κουρουπάκη. Λόγια τα οποία έγιναν πράξη στην δουλειά του στην συγκεκριμένη επιτυχημένη παράσταση. Ένας Προμηθέας που γράφτηκε στα αρχαία ελληνικά, μίλησε στην παράσταση ιταλικά και κέρδισε τον σεβασμό μας.