Επισκέφτηκα την έκθεση “Λήδρα Πάλας: χορεύοντας σε μια γραμμή” στον εκθεσιακό χώρο του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας
Το 1974 αποτελεί για την Κύπρο εκείνο το χρονικό σημείο μεταβολής της σύγχρονης ιστορίας της αλλά ταυτόχρονα και της γεωγραφίας του νησιού. Η τουρκική εισβολή τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς οδηγεί στη διχοτόμηση της Κύπρου, την δημιουργία οδοφραγμάτων, “συνόρων” και εκείνης της ζώνης που αποκαλείται “νεκρή” ή γραμμή κατάπαυσης του πυρός ή αλλιώς Πράσινη Γραμμή.
Η Πράσινη Γραμμή ή επίσημα ‘Παρεμβαλλόμενη γραμμή του Ο.Η.Ε. στην Κύπρο” είναι το όριο μεταξύ ελεύθερων και κατεχόμενων περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όπως και όλα τα εδάφη του νησιού έτσι και τα εντός της Πράσινης Γραμμής ανήκουν στην Κυπριακή Δημοκρατία. Η Πράσινη Γραμμή δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στις 30 Δεκεμβρίου 1963 μετά από συμφωνία Ελλήνων, Τούρκων και Άγγλων, όταν ξέσπασαν οι πρώτες σοβαρές διακοινοτικές ταραχές στη νεαρή ακόμη τότε Κυπριακή Δημοκρατία. Σκοπός της ήταν να αποτρέψει κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και ονομάστηκε “Πράσινη Γραμμή” επειδή ο τότε διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στην Κύπρο στρατηγός Γιανγκ την χάραξε με πράσινο μολύβι στον χάρτη. Τότε, δεν εκτεινόταν σε όλο το νησί, υπήρχε μόνο στη Λευκωσία και αργότερα εκεί που υπήρχαν τουρκοκυπριακοί θύλακες. Από τον Μάρτιο του 1964, οπότε κατέφτασαν στο νησί οι Κυανόκρανοι του ΟΗΕ, η φύλαξή της έχει ανατεθεί σε αυτούς. Επεκτάθηκε κατά πολύ μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 και εκτείνεται πλέον σε μήκος 300 χλμ. χωρίζοντας το νότιο από το βόρειο μέρος του νησιού, στο οποίο έχει δημιουργηθεί ένα μη αναγνωρισμένο διεθνώς κράτος. Η Πράσινη Γραμμή συνεχίζει μέχρι και σήμερα να ελέγχεται από τους άνδρες των Ηνωμένων Έθνων (Ο.Η.Ε.), οι οποίοι φροντίζουν για τη διατήρηση της ομαλότητας στην περιοχή.
Σημείο αναφοράς της Πράσινης Γραμμής της διχοτομημένης σήμερα κυπριακής πρωτεύουσας δεν είναι άλλο από το εμβληματικό ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας που από το 1974 φιλοξενεί μόνο στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών. Ένα ψυχρό, απόρθητο και επτασφράγιστο κτήριο, κανονικό φρούριο όπου αντικατοπρτίζει τον εφιάλτη της τουρκικής εισβολής. Το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας και το Κέντρο Αριστείας CYENS, θέλοντας να αναδείξουν την πολυεπίπεδη ιστορία και σημασία αυτού του κτηρίου, διοργάνωσαν την εξαιρετική έκθεση “Λήδρα Πάλας: χορεύοντας σε μια γραμμή” στον εκθεσιακό χώρο του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας.
Η έκθεση προσεγγίζει την ιστορία, τη δημιουργία, τις ένδοξες ημέρες του παρελθόντος αυτού του εξαιρετικού κτηρίου της δεκαετίας του ’50 που αποτέλεσε σημείο αναφοράς της κοινωνικής, πολιτιστικής, οικονομικής αλλά και της πολιτικής ζωής της Κύπρου. Οι μνήμες και οι θύμισες των ανθρώπων που βιώσαν σημαντικές στιγμές της ζωής τους, τον γάμο, τις δεξιώσεις, τα πρωτοχρονιάτικα πάρτι και συναθροίσεις ζωντανεύουν μέσα από σπάνια ντοκουμέντα, πλούσιο φωτογραφικό υλικό, παλιά αντικείμενα του ξενοδοχείου, προσωπικοτήτων που πέρασαν από εκεί δια μέσου διαδραστικών και σύγχρονων πολυαισθητηριακών μέσων, που ίσως για πρώτη φορά συναντάμε σε έκθεση τέτοιο τύπου στην Κύπρο.
Το Λήδρα Πάλας, αποτελεί πολλά περισσότερα από ένα πρώην τουριστικό θέρετρο. Ουσιατικά πρόκειται για ένα ιδιαίτερο μνημείο και μια ζωντανή παρουσία της σύγχρονης ιστορίας της Λευκωσίας. Από την μία πλευρά, την αρχιτεκτονική, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά σύμβολα του κυπριακού νεωτερισμού και της νέας αστικής ζωής της χώρας μας, που ερδαιώθηκε και αναπτύχθηκε σφραγίζοντας την περίοδο της δεκαετίας του ’50 στην Κύπρο. Από την άλλη, όμως, ο χώρος αυτός είναι το σημείο στο οποίο σχηματίστηκε και διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό η μορφή της σύγχρονης αστικής Λευκωσίας και η σύγχρονη κοινωνική ζωή της πρωτεύουσας. Και αυτό οφείλεται στο γεγονός πως το ξενοδοχείο φιλοξενούσε μεγάλες κοινωνικές διοργανώσεις, χορούς, εκδηλώσεις, εικαστικές εκθέσεις και ήταν ο χώρος που επέλεγαν νεαρά ζευγάρια για να πραγματοποιήσουν τον γάμο τους. Μέσα στις αίθουσες του Λήδρα Πάλας και ιδιαίτερα στο Κυπριακό Μπαρ του ξενοδοχείου κινούνταν τα νήματα της κατασκοπείας, όχι μόνο σε θέματα που αφορούσαν αποκλειστικά την Κύπρο, της διπλωματίας αλλά και της καταγραφής της σύγχρονής μας ιστορίας. Ας μην ξεχνάμε πως και η πρώτη επίσημη ημέρα της δημιουργίας της Κυπριακής Δημοκρατίας γιορτάστηκε στο Λήδρα Πάλας με ένα υπέρλαμπρο γεύμα, το οποίο ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει με την βοήθεια της τεχνολογίας σε ένα τετράλεπτο διαδραστικό βίντεο εικονικής πραγματικότητας. Το Λήδρα Πάλας για μένα αποτελούσε πάντα ένα σκοτεινό σημείο αναφοράς του πολέμου. Το τέλος της ελεύθερης Κύπρου και την αρχή της κατεχόμενης. Ένας χώρος που η έκθεση έρχεται να μας δώσει την οπτική εκείνη του παρελθόντος για εμάς που δεν το γνωρίσαμε, με σαφή τοποθέτηση στην παρουσία και τον ρόλο του ξενοδοχείου αυτού στο μέλλον.
Αναμφίβολα το Λήδρα Πάλας είναι η αρχή και το τέλος της Πράσινης Γραμμής. Το μέρος όπου πραγματοποιήθηκαν χιλιάδες ώρες συνομιλιών, διαπραγματεύσεων, μελετών και συναντήσεων των δύο κοινοτήτων οι οποίες άρχισαν πριν από το 1974 και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Η έκθεση μέσα από τα εντυπωσιακά εκθέματα της, το υψηλό ποιοτικό της υπόβαθρο και την σπουδαία έρευνα που πραγματοποίησε η ομάδα της με επικεφαλής τις τρεις επιμελήτριές Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ, Αντιγόνη Ηρακλείδου και Θεοπίστη Στυλιανού-Λάμπερτ έρχεται να στείλει σαφή μηνύματα.
Περπατώντας μέσα στον χώρο της έκθεσης, στον δεύτερο όροφο του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας άρχισα να βλέπω το συγκεκριμένο κτήριο από μία άλλη οπτική. Η εικόνα του σφραγισμένου, τρομακτικού ίσως κτηρίου που είχα στο μυαλό μου είχε πάρει την θέση ενός συμβόλου επανένωσης, απαντώντας μάλιστα σε μία από τις ερωτήσεις που υποβάλλονται στους επισκέπτες για το τι ακριβώς θα έπρεπε να γίνει στο μέλλον αυτό το ξενοδοχείο. Εδώ συνειδητοποιώ πως αυτά τα σχεδόν 50 χρόνια που το Λήδρα Πάλας κατέστη “στρατώνας” του ΟΗΕ η ιστορία του συνεχίζει να γράφεται, δεν σταμάτησε ποτέ. Από το 1949 που λειτούργησε επίσημα μέχρι τις θρυλικές τους δεξιώσεις, τους λαμπερούς γάμους του ’50 και του ’60, την παρουσία εκεί πολιτικών, βασιλιάδων, ηθοποιών, τραγουδιστών το ξενοδοχείο δεν έπαψε να φιλοξενεί ανθρώπους ακόμη και σήμερα που είναι χώρος διαμονής ειρηνευτών.
Ο χώρος που βρίσκεται το Λήδρα Πάλας έχει μία απίστευτη ενέργεια. Κάθε φορά που βρίσκομαι εκεί νιώθω αυτή την ανατριχίλα, την απογοήτευση γιατί να’ ναι μοιρασμένος αυτός ο τόπος, γιατί να μην μπορούμε να είμαστε μαζί, γιατί να μην μας ενώσει ξανά αυτό το ξενοδοχείο; Απέναντι από το Λήδρα Πάλας βρίσκεται σπίτι το “Σπίτι της Συνεργασίας” Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Χώρος συνύπαρξης, συμφιλίωσης, επαφής μεταξύ των ανθρώπων αυτού του τόπου. Φεύγοντας από την έκθεση δεν σταμάτησα στιγμή να σκέφτομαι όλα αυτά τα γιατί, όλα όσα μας ενώνουν, ότι βαρεθήκαμε να περιμένουμε τους πολιτικούς να μας δώσουν τη λύση αφού η λύση είναι στα χέρια μας. Και αυτό το ξενοδοχείο θα μπορούσε να δώσει συνέχεια στην ιστορία μας αποτελώντας αυτόν ακριβώς τον χώρο συνεργασίας, το μεγαλύτερο σπίτι της συνεργασίας όχι μόνο των δύο κοινοτήτων αλλά όλων των λαών της ευρύτερης περιοχής.
Η έκθεση αυτή μίλησε κατευθείαν στην καρδιά μου, υπενθυμίζοντας μου ξανά ποια είναι η πατρίδα μου, η μοιρασμένη ακόμα πατρίδα μου και ότι δεν θέλω άλλο να ζω με νεκρές ζώνες, γραμμές καταπαύσεως του πυρός και πράσινες γραμμές.