«Εγκάρσιος Προσανατολισμός» του Δημήτρη Παπαϊωάννου
Η παρουσία και μόνο του Δημήτρη Παπαϊωάννου στην Κύπρο αποτελεί από μόνη της πρώτη είδηση στα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας μας. Όταν όμως αυτή η παρουσία συνοδεύεται από όλη του την ομάδα, η οποία έφτασε στο νησί μας στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Λευκωσίας για τέσσερεις συνολικά παραστάσεις με τη νέα του επιτυχημένη δουλειά θεωρώ πως μιλάμε για το γεγονός της σεζόν.
Κουβαλώντας μαζί του διθυραμβικές κριτικές από τις ευρωπαϊκές πόλεις που περιοδεύει με sold out παραστάσεις, το νέο έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου, ο «Εγκάρσιος Προσανατολισμός» ανέβασε ήδη κατακόρυφα τον ορίζοντα των προσδοκιών μας. Και δεν μας απογοήτευσε στιγμή.
Αρχικά πρέπει να αντιληφθούμε ότι ο Δημήτρης Παπαϊωάννου σήμερα θεωρείται ένα από τους κορυφαίους χορογράφους στον κόσμο. Αν και το όνομά του έχει ταυτιστεί με την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα εντούτοις εκείνη η φήμη έχει ξεπεραστεί από την μετέπειτα πορεία του και υποδοχή του διεθνώς. Ένας καλλιτέχνης εγνωσμένου κύρους, υψηλής αισθητικής που καταφέρνει να ζωγραφίζει επί σκηνής ζωντανές εικόνες μέσα από μία μινιμαλιστική ματιά που ισορροπούν ανάμεσα στο όνειρο, τη φαντασία και την πραγματικότητα, με απίστευτα παιχνιδίσματα φωτός και ανθρώπινου σώματος.
Εγκάρσιος Προσανατολισμός ονομάζεται η μέθοδος που χρησιμοποιούν τα έντομα για να διατηρούν μια σταθερή γωνία προς μια μακρινή πηγή φωτός για προσανατολισμό, ο λόγος για τον οποίο πετούν προς ό,τι λάμπει. Το στοιχείο αυτό αποτελεί ένα κομμάτι της έμπνευσης για τη δημιουργία αυτή της δουλειάς. Ο Παπαϊωάννου είναι ένας σύγχρονος παραμυθάς που αρέσκεται να παίζει με το μυαλό και την φαντασία των θεατών, να πειραματίζεται και να δίνει φόρμα σε εικόνες που γεννιούνται στο ιδιοφυές μαυαλό του. Εικόνες που τις μοιράζεται απλόχερα αφήνοντας ελεύθερο τόσο το κοινό όσο και τους χορευτές του να βρουν το νόημα. Ίσως σε αυτή την περίπτωση να μην έχει σημασία να εντοπίσεις τον συμβολισμό αφού η εικαστική παρουσία κάθε σκηνικής δράσης είναι από μόνη της ένα ζωντανό έργο τέχνης-τροφή για την ψυχή.
Ένας λευκός τοίχος με μία μικρή πόρτα αποτελούν την πρώτη ύλη του σκηνικού σε συνδυασμό με μία λάμπα φθορίου στη αριστερή πλευρά. Για αρκετές μέρες προσπαθώ να αποδομήσω στο μυαλό μου την παράσταση, να βάλω σε μία σειρά τα στοιχεία της ώστε να βρω αρχή, μέση και τέλος. Θεωρώ πως δεν το θέλει αυτό ο Παπαϊωάννου. Θέλει να δώσει στον καθένα αυτό που μπορεί να νιώσει και να κατανοήσει μέσα του. Επιδιώκει να βάλει τον θεατή του στη διαδικασία της σύλληψης των εικόνων του εικαστικά, να ακολουθήσει τα ίχνη που αφήνει για να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα. Κάθε εικόνα που παρουσιάζει υπόκειται σε πολλές αναλύσεις και συνδηλώσεις. Αρκετές όμως στιγμές στην συγκεκριμένη παράσταση τα ερεθίσματα που σου προσφέρει συμβαίνουν ταυτόχρονα και παράλληλα με αποτέλεσμα το μυαλό σου να παραμένει στον εντυπωσιασμό της εικόνας και να φέρνει το νόημα αργότερα στην επιφάνεια. Κάθε φορά όμως καταλήγεις σε άλλο συμπέρασμα. Αυτό είναι και το μεγαλείο της δουλειάς του Παπαϊωάννου.
Προσπαθώντας να αναλύσω αυτό το μεγαλειώδες, μινιμαλιστικό παραμύθι του Δημήτρη Παπαϊωάννου εντοπίζω αναφορές σε ποιητές, ζωγράφους, καλλιτέχνες. Ο Παπαϊωάννου στον Εγκάρσιο Προσανατολισμός μας παρουσιάζει μέσα από μεταφορές και παιχνίδια τον κύκλο της ζωής. Η ζωή και ο θάνατος. Ο έρωτας και ο πόνος. Ο αγώνας της ζωής και η χαρά. Ο άνθρωπος που γεννιέται και κυνηγάει το φως. Αυτός ο αέναος αγώνας επιβίωσης. Η εικόνα με τον χορευτή να μεταμορφώνεται σε μικρό παιδάκι και να κτυπάει με μανία στον λευκό τοίχο. Τα λάθη, τα απανωτά σφάλματα που κάνουμε ως παιδιά και συνεχίζουμε να κάνουμε ως ενήλικες. Ένα παραμύθι επί σκηνής με εντυπωσιακά παιχνίδια φωτός, εξαιρετική αισθητική προσέγγιση του ανθρωπίνου σώματος που ξεγυμνώνεται μπροστά στο μεγαλείο της ζωής και του θανάτου, του έρωτα, του πάθους, της ποίησης, της δημιουργίας και της καταστορφής.
Ένας υπερμεγέθης ταύρος περιφέρεται στη σκηνή με την βοήθεια των χορευτών, σύμβολο της ίδιας της ζωής που πότε εξημερώνεται και μας καλομαθαίνει και πότε μας πληγώνει και μας κλωτσάει. Συγκλονιστική στιγμή της παράστασης τα τείχη που εισέρχονται με φόρα και βία από την μικρή λευκή πόρτα. Η ανάγκη του ανθρώπου να χτίσει και να χαλασει, να γίνει γκρεμιστής και χτίστης κατά τον Παλαμά, να φτιάξει γύρω του τεράστια τείχη κατά τον Καβάφη. Ένα πύργο της Βαβέλ, ένα υπέρογκο κτίσμα που δεν θα συμβάλει όμως στην αλληλοκατανόηση αλλά θα γκρεμίσει κάθε γέφυρα επαφής. Η αιθέρια παρουσία της Breanna o’Mara ως αερικό, ως ο καρπός του έρωτα, ο πόθος, η Αφροδίτη του Βotticelli φέρνει την ζωή επί σκηνής σε ένα ασύλληπτης αισθητικής στιγμιότυπο με τους χορευτές σε απόλυτη αρμονία και συμμετρία σε μία αριστουργηματικά φτιαγμένη παράσταση.
Ο Παπαϊωάννου για σχεδόν δύο ώρες μας παρουσίασε ένα συγκλονιστικό και παραμυθένιο σύμπαν, την ίδια της ζωή μας. Η ζωή στην οποία ερχόμαστε και ως έντομα κυνηγάμε το φως και πολλές φορές τον ίδιο μας τον εαυτό. Μεγαλώνουμε, ερωτευόμαστε, γερνάμε, χτίζουμε, χαλάμε, πονάμε, γερνάμε και πεθαίνουμε. Το τέλος της παράστασης ακόμα με προβληματίζει. Εκείνη την στιγμή που όλα τελειώνουν, ο κύκλο κλείνει, ξεγυμνώνεσαι μπροστά στην καταστροφή αλλά προσπαθείς να την μαζέψεις. Ο αγώνας συνεχίζεται όπως και η ζωή με την παρουσία του νερού επί σκηνή να το υποδηλώνει. Μία παράσταση μεταξύ ονείρου και φαντασία που μας φέρνει αντιμέτωπους με μία κατάσταση που ίσως είναι η πραγματικότητα, ίσως και όχι. Πάντα όμως ότι και να συμβεί θα κυνηγάμε το φως και η ζωή θα συνεχίζεται.